Agriculture and Rural Development
Title: Birds of the Indian Subcontinent - A Field Guide
Authors: Ranjit Manakadan, J.C. Daniel & Nikhil Bhopale
Publisher: Bombay Natural History Society
Year: 2011 Pg. 412 Rs. 550/-
Specific identification is the basis of meaningful bird watching as much as of scientific field research. Howsoever significant a field observation, its importance is lost unless the concerned species is correctly identified. For the untutored beginner, good illustrations of birds, preferably in colour, are fundamental.
The truth of this was clearly demonstrated by Hugh Whistler’s pioneering “Popular Handbook of Indian Birds” first published in 1928, in creating and developing an interest in birds and birdwatching among the Indian public. It became so popular that second edition of the book had to be published in 1935, followed soon by a third and forth editions.
Then, the BNHS first published “The Book of Indian Birds” by Salim Ali describing 181 species of the commoner birds, all of which were shown in colour. The popularity of this book, largely due to this feature, enabled it to produce further editions every few years, each edition enlarged progressively by the inclusion of a few more species, till the latest, the 13th, published in 2002 containing the accounts and colour illustrations of 538species.
Title: A Telling Tale of Jain Watershed Project
Author: Bhavarlal H. Jain
Publisher: Jain Irrigation Systems Ltd., Bambhori, Jalgaon 425001
Year: 2003, 2011 (2nd Edition - 5,000 copies) Pg. 158 Rs.220/-
Water is scarce and water resources are depleting all over the world. Every year we hear tales of terrible drought and human suffering from different parts of the world. In such a situation here is a tale of transformation of 650 acres dry land into “Paradise on Earth” with lush green trees and crops through watershed development.
Watershed development programmes assume greater significance, both for the Government and the farming community. Despite keen interest by all concerned, the progress is very slow mainly due to low investment in water sector, especially, irrigation projects. Some projects are successful where NGOs, through the involvement of local community, implement such projects.
However, the Jain Watershed development Project is an atomistic model, where the co-operation of the neighbouring farmers is not required as a large area is under one ownership. Anyhow, every watershed, large or small, does create enduring value.
The present document is an effort to make a focussed analysis and evaluation of the project that Bhavarlal Jain undertook as early as 1995. After two decades, the fruits of systematic implementation is there for everyone to see.
ಮುಂಬೈಯ “ಕ್ಯಾಂಡಿ ಆಂಡ್ ಗ್ರೀನ್” ರೆಸ್ಟೊರೆಂಟಿನ ವಿಶೇಷತೆ ಅರಳು ಹೂಗಳು ತುಂಬಿದ ಆಹಾರ. ಅದರ ಮಾಲಕಿ ೨೫ ವರುಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಶ್ರದ್ಧಾ ಬನ್ಸಾಲ್. ಆಕೆಗೆ ಯಾವತ್ತೂ ಒಂದೇ ಯೋಚನೆ. ತಾನು ತಯಾರಿಸುವ ಸಲಾಡುಗಳು, ಕೇಕುಗಳು ಹಾಗೂ ಪಾನೀಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆಬೇರೆ ಹೂಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?
ಆಹಾರವಾಗಿ ಆಕೆಯ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ಹೂಗಳು ನೀಲಿ ಶಂಖಪುಷ್ಪ (ಅಪರಾಜಿತ) ಮತ್ತು ಹೊಳಪು ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದ ನಾಸ್ಟರ್-ಶಮ್. ಪೋಷಕಾಂಶಗಳು ತುಂಬಿರುವ ಈ ಹೂಗಳ ಬಣ್ಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಪ್ಲೇಟಿನಲ್ಲಿರುವ ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಝಲಕ್. ಹಾಗಾಗಿ, ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಕೃತಕ ಬಣ್ಣ ಅಥವಾ ಪರಿಮಳ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಆಕೆ ಸೇರಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
ಪಾಕಪರಿಣತರು ತಾವು ತಯಾರಿಸುವ ಸಲಾಡುಗಳು, ಕೇಕುಗಳು ಮತ್ತು ಪಾನೀಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸುವುದು ಕಳೆದ ೨ – ೩ ವರುಷಗಳ ಹೊಸ ಟ್ರೆಂಡ್. ಅದೇನಿದ್ದರೂ, ಆಹಾರ ತಯಾರಿಯಲ್ಲಿ ಹೂಗಳ ಬಳಕೆ ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಪರಂಪರೆ. ಅಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುವ ಲವಂಗ ಒಣಗಿದ ಹೂಮೊಗ್ಗು ತಾನೇ? ಹಾಗೆಯೇ, ಆಹಾರವಾಗಿ ಹೂಕೋಸು ಮತ್ತು ಬಾಳೆಹೂಗಳ ಬಳಕೆ ಸರ್ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯ. ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಪರಿಮಳ ನೀಡಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಗುಲಾಬಿ, ಕೇಸರಿ ಮತ್ತು ಮಲ್ಲಿಗೆ ದಳಗಳ ಬಳಕೆ ಜನಜನಿತ.
ಈಗ ಬೇರೆ ಹೂಗಳೂ ಆಹಾರದ ವರ್ಣಮಯ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಗೆ ಬರುತ್ತಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಶಂಖಪುಷ್ಪ. ಹಲವಾರು ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸುವ ನೀಲಿ ಶಂಖಪುಷ್ಪದ ಬಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಅರಳುವ ಹೂಗಳ ಚಂದ ಹಲವರಿಗೆ ಗೊತ್ತು. ಆದರೆ, ಆಹಾರವಾಗಿ ಬಳಸಿದಾಗ ಇದರ ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಗೊತ್ತು. ಲಿಂಬೆಹಣ್ಣಿನ ಪಾನೀಯಕ್ಕೆ ಐದಾರು ನೀಲಿ ಶಂಖಪುಷ್ಪ ಹೂಗಳ ರಸ ಸೇರಿಸಿ; ಆ ಪಾನೀಯ ನೇರಳೆ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಝಗಮಗಿಸುವುದನ್ನು ನೋಡಿ.
ಸರಕಾರ ತನ್ನ ನೀತಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಗೋಜಲಾಗಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಕೃಷಿಕರಿಗೆ ಆಗುವ ಸಂಕಟಗಳಿಗೆ ಒಂದು ತಾಜಾ ಉದಾಹರಣೆ ಕೆಂಪು ಚಂದನ ಬೆಳೆಸಿದ ಕೃಷಿಕರ ಬವಣೆ.
ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಕೃಷ್ಣಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ೧೯ ಹೆಕ್ಟೇರಿನಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಚಂದನ (ರಕ್ತ ಚಂದನ) ನೆಟ್ಟು, ೨೦ ವರುಷ ಬೆಳೆಸಿರುವ ಆರ್.ಪಿ. ಗಣೇಶನ್ ಕೈತುಂಬ ಆದಾಯದ ಕನಸು ಕಂಡಿದ್ದರು. ಇದೀಗ ತಲೆಗೆ ಕೈಕೊಟ್ಟು ಚಿಂತಿಸುತ್ತ ಕುಳಿತಿದ್ದಾರೆ.
ಯಾಕೆಂದರೆ, ಕಳೆದ ಎರಡು ವರುಷಗಳಿಂದ ಅವರು ಕೆಂಪು ಚಂದನದ ಮರಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಅವನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಯಾರೂ ತಯಾರಿಲ್ಲ! ಡಾಬರ್, ಪತಂಜಲಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಕಂಪೆನಿಗಳನ್ನೂ ಅವರು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿದ್ದಾರೆ; ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಕೆಂಪು ಚಂದನ ಖರೀದಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಾರಣ: ಕೆಂಪು ಚಂದನ ಆಡಳಿತಷಾಯಿಯ ಕೆಂಪುಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಕೊಂಡಿದೆ; ಹಾಗಾಗಿ ಮರಕಡಿಯುವ ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯುವುದು ಸುಲಭವಲ್ಲ. “ಬೇರೆಬೇರೆ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೇರೆಬೇರೆ ನಿಯಮಗಳಿವೆ. ಕೇರಳದ ಕಂಪೆನಿಯೊಂದು, ಕೆಂಪು ಚಂದನ ಖರೀದಿಸ ಬೇಕಾದರೆ ಸಿಐಟಿಇಎಸ್ (ಕನ್-ವೆನ್ಷನ್ ಆನ್ ಇಂಟರ್-ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟ್ರೇಡ್ ಇನ್ ಎನ್-ಡೆಂಜರ್ಡ್ ಸ್ಪಿಷೀಸ್ ಆಫ್ ವೈಲ್ಡ್ ಫಾನಾ ಆಂಡ್ ಫ್ಲೋರಾ) ಸರ್ಟಿಫಿಕೇಟ್ ಕೇಳಿತು” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಗಣೇಶನ್.
ಇದೆಲ್ಲ ಏನು? ಎಂಬುದು ಅರ್ಥವಾಗ ಬೇಕಾದರೆ ಕೆಂಪು ಚಂದನದ ಬಗ್ಗೆ ಸರಕಾರದ ದ್ವಂದ್ವನೀತಿ ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಕೃಷಿಕರು ಕೆಂಪು ಚಂದನ ಬೆಳೆಯಿರಿ ಎಂದು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ ಸರಕಾರ. ಆದರೆ, ಅದನ್ನು ಕಡಿಯಲು ಮತ್ತು ಸಾಗಾಟ ಮಾಡಲು ಪರವಾನಗಿ ಅಗತ್ಯ. ಈ ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯುವುದು ಬಹಳ ಕಷ್ಟ.
ಭಾರತ, ಕೆನಡಾ, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಯುಎಸ್ಎ ಹಾಗೂ ಜಗತ್ತಿನ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ಲೈಫೊಸೇಟ್ ಕಳೆನಾಶಕದ ಬಳಕೆ ಮಹಾಮಾರಿಯಂತೆ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ಕಳೆನಾಶಕ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಮೊನ್ಸಾಂಟೋ ಕಂಪೆನಿ ವಿರುದ್ಧ, ಯುಎಸ್ಎ ದೇಶದಲ್ಲಿ ೪,೦೦೦ಕ್ಕಿಂತ ಅಧಿಕ ದಾವೆಗಳು ತೀರ್ಪಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿವೆ.
ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ದಾವೆ ಈಗ ಸ್ಯಾನ್ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೋ ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಈ ದಾವೆ ಹಾಕಿದಾತ ೪೬ ವರುಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಡಿವೇಯ್ನೆ ಜಾನ್ಸನ್. ಗ್ಲೈಫೊಸೇಟ್ ಕಳೆನಾಶಕ ಬಳಕೆಯ ಅಪಾಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮೊನ್ಸಾಂಟೋ ಕಂಪೆನಿ ನನಗೆ ತಿಳಿಸಲೇ ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ ಆತ. ಅದರಿಂದಾಗಿ ಮರಣಾಂತಿಕ ಕ್ಯಾನ್ಸರಿನಿಂದ ನರಳುತ್ತಿದ್ದಾನೆ.
ಗ್ಲೈಫೊಸೇಟಿನಿಂದಾಗಿ ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲಾಗುವ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ ಕಳೆನಾಶಕ್ಕಾಗಿ ಅದರ ಬಳಕೆ ಕೈಬಿಡಲು ಎಲ್ಲ ರೈತರೂ ತಯಾರಿಲ್ಲ. “ಗ್ಲೈಫೊಸೇಟ್ ಇಲ್ಲದೆ ನಾನು ಬೇಸಾಯ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಯವತಮಾಲ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜರಾಂಗ್ ಗ್ರಾಮದ ವಸುದೇವೊ ರಾಥೋಡ್ (೪೦ ವರುಷ). ಅಲ್ಲಿನ ಮುಖ್ಯಬೆಳೆಗಳು ಹತ್ತಿ ಮತ್ತು ಸೋಯಾಬೀನ್. ತನ್ನ ೧೩ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ರಾಥೋಡ್. ಕೆಲಸದಾಳುಗಳಿಂದ ಕಳೆ ತೆಗೆಸುವ ಬದಲಾಗಿ, ಈ ವಿಷರಾಸಾಯನಿಕ ಸಿಂಪಡಿಸುವುದೇ ಅನುಕೂಲ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಅವರು; ಯಾಕೆಂದರೆ ಕೆಲಸದಾಳುಗಳಿಂದ ಕಳೆ ತೆಗೆಸುವ ವೆಚ್ಚ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಜಾಸ್ತಿ.
ಇದೇ ವರುಷ ಜೂನ್ ೭ರಂದು, ಬೃಹತ್ ವಹಿವಾಟಿನ ಈ ಕಳೆನಾಶಕವನ್ನು ಮೊನ್ಸಾಂಟೋ ಕಂಪೆನಿಯಿಂದ ಜರ್ಮನಿಯ ಫಾರ್ಮಾ ಕಂಪೆನಿ ಬೇಯರ್ ಖರೀದಿಸಿದೆ. ಹೊಲ ಮತ್ತು ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಕಳೆ ನಾಶ ಮಾಡಲು ರೈತರಿಂದ ಈ ಕಳೆನಾಶಕದ ಬಳಕೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ರೈಲ್ವೇ ಹಳಿಗಳು, ಉದ್ಯಾನಗಳು ಮತ್ತು ಕೆರೆಸರೋವರಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಅನವಶ್ಯಕ ಗಿಡಬಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಲಿಕ್ಕೂ ಇದೇ ವಿಷರಾಸಾಯನಿಕದ ಬಳಕೆ. ಬೆಳೆದು ನಿಂತಿರುವ ಪೈರಿನ ಮೇಲೆಯೂ ಇದನ್ನು ಸಿಂಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ – ಕೊಯ್ಲು ಸುಲಭವಾಗಲೆಂದು!
೧೯ ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ಲೈಫೊಸೇಟ್ ಮಾರಾಟ ೧೫ ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳ
ಕೃಷಿ ಜೈವಿಕ ತಂತ್ರಜ್ನಾನದ ದೈತ್ಯ ಕಂಪೆನಿ ಮೊನ್ಸಾಂಟೋದ ಬಿಟಿ ಹತ್ತಿಯ ಪೇಟೆಂಟ್ ಕೊನೆಗೂ ಮಣ್ಣು ಮುಕ್ಕಿತು – ಮೊನ್ಸಾಂಟೋ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಲೈಸನ್ಸ್ ಪಡೆದ ನುಜಿವೀಡು ಸೀಡ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಎನ್.ಎಸ್.ಎಲ್.) ನಡುವಣ ವರುಷಗಟ್ಟಲೆ ವ್ಯಾಜ್ಯದ ತೀರ್ಪನ್ನು ಢೆಲ್ಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟಿನ ಡಿವಿಜನ್ ಬೆಂಚ್ ೧೧.೪.೨೦೧೮ರಂದು ಘೋಷಿಸಿದಾಗ.
ಮೊನ್ಸಾಂಟೋ ಜೈವಿಕವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ ಹತ್ತಿ ಬೀಜಗಳಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪೇಟೆಂಟ್ ನೀಡಲಾಗದು ಎಂದು ಆ ದಾವೆಯ ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಜೈವಿಕ ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ಪೇಟೆಂಟ್ ನೀಡುವುದನ್ನು ಭಾರತದ ಪೇಟೆಂಟ್ ಕಾಯಿದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ ೩(ಜೆ) ನಿಷೇಧಿಸುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಅಮೇರಿಕಾದ ಜೈವಿಕ ತಂತ್ರಜ್ನಾನದ ಬೋಲ್ಗಾರ್ಡ್-೨ ಬಿಟಿ ಹತ್ತಿ ಬೀಜ ತಂತ್ರಜ್ನಾನದ ಪೇಟೆಂಟನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜ್ಯಾರಿ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. (ಈ ತಂತ್ರಜ್ನಾನವನ್ನು ಕಾಯಿಕೊರಕ ಹುಳವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಂಧಿಸಲು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.)
ಇದರರ್ಥ, ಎನ್.ಎಸ್.ಎಲ್. ಮತ್ತು ಇತರ ಹಲವು ಲೈಸನ್ಸ್ ಪಡೆದ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಈ ತಂತ್ರಜ್ನಾನವನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಮಾರಬಹುದು. ಮೊನ್ಸಾಂಟೋದ ಪೇಟೆಂಟ್ ನಂಬ್ರ ೨೧೪೪೩೬ನ್ನು (ಬ್ಯಾಸಿಲ್ಲಸ್ ತುರಿನ್ಜಿನ್ಸಿಸ್ ಡೆಲ್ಟಾ ಎಂಡೋಟಾಕ್ಸಿನುಗಳನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ವಿಧಾನಗಳು) ಜಸ್ಟಿಸ್ ರವೀಂದ್ರ ಭಟ್ ಮತ್ತು ಜಸ್ಟಿಸ್ ಯೋಗೇಶ್ ಖನ್ನ ಅವರ ಪೀಠ ರದ್ದು ಪಡಿಸಿತು. ಬೊಲ್ಗಾರ್ಡ್-೨ ಬೀಜಗಳಲ್ಲಿ ಮಣ್ಣಿನ ಬ್ಯಾಕ್ಟಿರಿಯಾ ಬ್ಯಾಸಿಲ್ಲಸ್ ತುರಿನ್ಜಿನ್ಸಿಸ್ನಿಂದ ತೆಗೆಯಲಾದ ಜೀನ್ಗಳಿವೆ (ಸಿಆರ್ವೈ೧ಎಸಿ ಮತ್ತು ಸಿಆರ್ವೈ೨ಎಬಿ). ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಇದಕ್ಕೆ “ಬಿಟಿ” ಎಂಬ ಹೆಸರು. ಆ ಜೀನ್ಗಳು ಹತ್ತಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಈ ಮೂರು ಪೀಡೆಕೀಟಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತವೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ: ಅಮೆರಿಕನ್ ಕಾಯಿಕೊರಕ, ಗುಲಾಲಿ ಕಾಯಿಕೊರಕ ಮತ್ತು ಚುಕ್ಕಿ ಕಾಯಿಕೊರಕ. ಮೊದಲನೇ ತಲೆಮಾರಿನ ಈ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಹತ್ತಿಬೀಜಗಳಲ್ಲಿ (ಇವುಗಳಿಗೆ ಮೊನ್ಸಾಂಟೋ ಇಟ್ಟ ಹೆಸರು ಬೊಲ್ಗಾರ್ಡ್) ಸಿಆರ್ವೈ೧ಎಸಿ ಜೀನ್ ಮಾತ್ರ ಇತ್ತು.
ಬಿಸಿಲಿಗೆ ಕಾದು ಕೆಂಡವಾದ ಟಾರ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದು ಗುಳ್ಳೆಯೆದ್ದ ಅಂಗಾಲುಗಳು, ಏಳು ದಿನಗಳ ನಡಿಗೆಯಿಂದ ಬಾತುಹೋದ ಕಾಲಿನ ಮಣಿಗಂಟುಗಳು, ದಾರ ಕಟ್ಟಿ ಜೋಡಿಸಿದ ಹರಿದ ಚಪ್ಪಲಿಗಳು, ಬಿಸಿಲಿನ ಧಗೆಗೆ ಒಣಗಿ ಸುಟ್ಟಂತಾದ ಮುಖಗಳು – ೧೨ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೮ರಂದು ಮುಂಬೈಯ ಆಜಾದ್ ಮೈದಾನಿನಲ್ಲಿ ಕಿಕ್ಕಿರಿದು ಜಮಾಯಿಸಿದ್ದ ೫೦,೦೦೦ ಮಣ್ಣಿನ ಮಕ್ಕಳ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಪುರಾವೆಗಳು ಇವು.
೬ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೮ರಂದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಸಿಕದಿಂದ ಹೊರಟ ೨೫,೦೦೦ ರೈತರ, ಕೃಷಿ ಕೆಲಸಗಾರರ ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಜಾಥಾ, ಏಳನೆಯ ದಿನ ಮಹಾನಗರ ಮುಂಬೈ ತಲಪಿದಾಗ ೫೦,೦೦೦ ಜನಸಾಗರವಾಗಿತ್ತು. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮ ನ್ಯಾಯಯುತ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಸರಕಾರದಿಂದ ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೇ ಬೇಕೆಂಬ ಛಲದಿಂದ, ೧೮೦ ಕಿಮೀ ದೂರ ನಡೆದು ಬಂದಿದ್ದರು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೨ರಂದು, ಆಜಾದ್ ಮೈದಾನಿನಲ್ಲಿ ಜಾಥಾದ ಮುಂದಾಳುಗಳು ಮಾತಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಆ ಜನಸಾಗರ ಮೈಯೆಲ್ಲ ಕಿವಿಯಾಗಿ ಕೇಳಿತು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನೂ ಸರಕಾರದ ಆಶ್ವಾಸನೆಯನ್ನೂ ಸರಿಯಾಗಿ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಿಗೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಪತ್ರಿಕಾ ವರದಿಗಾರನೊಬ್ಬ ವೇದಿಕೆಯ ನೋಟಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡವಾಗಿ ಎದ್ದು ನಿಂತಾಗ, ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರನೊಬ್ಬ ಆತನ ಹೆಗಲು ತಟ್ಟಿ ಕೂರಲು ಹೇಳಿದ, “ಅಲ್ಲೇ ಕೂತುಕೋ, ಆರು ದಿನಗಳು ನಡೆದು ಬಂದಿದ್ದರೆ, ನಿನಗೂ (ನಮ್ಮ ಸಂಕಟ) ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತಿತ್ತು”. ಆ ಸಾವಿರಾರು ಬಡಪಾಯಿಗಳು ನಡೆದು ಬಂದದ್ದೇ ಆಜಾದ್ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಝಂಡಾ ಊರಿ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅಹವಾಲು ಸಲ್ಲಿಸಲಿಕ್ಕಾಗಿ. ಅದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಅಡ್ಡಿಯನ್ನು ಕ್ಷಣಕಾಲವೂ ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವರು ಸಿದ್ಧರಿರಲಿಲ್ಲ.
“ಬಿದಿರು ಮರವಲ್ಲ” ಎಂಬ ಸತ್ಯವನ್ನು ಕೊನೆಗೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ ಭಾರತ ಸರಕಾರ, ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ಕಾಯಿದೆ, ೧೯೨೭ನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿದೆ.
ಇದಕ್ಕಿಂತ ಮುಂಚೆ, ಆ ಕಾಯಿದೆ ಪ್ರಕಾರ ಬಿದಿರನ್ನು ಮರಗಳ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಕಾಡಿನಲ್ಲಿರುವ ಅಥವಾ ಅಲ್ಲಿಂದ ಕಡಿದು ತಂದ ಬಿದಿರನ್ನು “ಮೋಪು” ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯಿಂದ ಕಿರುಕುಳ. ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಬುಟ್ಟಿ ಹೆಣೆದು ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಬಿದಿರನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಡಿನ ಜನಸಮುದಾಯಗಳ ಆದಾಯಕ್ಕೂ ಧಕ್ಕೆ. ಖಾಸಗಿ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಬಿದಿರು ಬೆಳೆದವರೂ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಸತಾಯಿಸುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಹೈರಾಣ. ಈ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ, ಕಾಡಿನ ಜನಸಮುದಾಯಗಳೂ ರೈತರೂ ಹಲವಾರು ದಶಕಗಳಿಂದ ಬಿದಿರಿನ ಅವೈಜ್ನಾನಿಕ ವರ್ಗೀಕರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಪೊಯೆಸಿಯೇ ಎಂಬ ಹುಲ್ಲಿನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಬಿದಿರನ್ನು ಒಂದು ಮರದ ಜಾತಿಯೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ವೈಜ್ನಾನಿಕ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ. ಇದೀಗ, ಅರಣ್ಯ ಕಾಯಿದೆ ೧೯೨೭ರ ಸೆಕ್ಷನ್ ೨(೭) ತಿದ್ದುಪಡಿ ಆದಾಗಿನಿಂದ, ಬಿದಿರು ಮರವಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕಡಿದ ಬಿದಿರನ್ನು ಮೋಪು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವಂತಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ತಮ್ಮ ಖಾಸಗಿ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಬಿದಿರು ಬೆಳೆದಿರುವ ಲಕ್ಷಗಟ್ಟಲೆ ರೈತರು ಅದನ್ನು ಕಡಿಯಲಿಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಸಾಗಾಟ ಮಾಡಲಿಕ್ಕೆ ಅರಣ್ಯ ಇಲಾಖೆಯ ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಕಳಚಿ ಬಿದ್ದಿದೆ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಬಿದಿರಿನ ಸ್ಪಿಷೀಸುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧೨೫ಕ್ಕಿಂತ ಜಾಸ್ತಿ. ಈಗ ೧೧.೩೬ ದಶಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಬಿದಿರಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆ ೧೩.೫ ದಶಲಕ್ಷ ಟನ್. ಇದರ ಉತ್ಪಾದನೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಈಗ ಅವಕಾಶಗಳು ವಿಪುಲ. ಈ ಬಿದಿರನ್ನು ಮೌಲ್ಯವರ್ಧಿತ ವಸ್ತುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಬಳಸಿ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗವಕಾಶ ಹೆಚ್ಚಿಸಲಿಕ್ಕೂ ಅವಕಾಶಗಳು ಹೇರಳ.
ದಾಸವಾಳ ಹೂವಿನ ಬಣ್ಣಗಳು ವಿಧವಿಧ; ಆಕಾರಗಳು ತರತರ; ತಳಿಗಳು ೨೦೦ಕ್ಕಿಂತ ಅಧಿಕ; ಬಳಕೆಗಳು ಹತ್ತಾರು.
ಆರಾಧನೆಗೆ ದಾಸವಾಳ: ದಾಸವಾಳದ ತಳಿಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕಸಿಕಟ್ಟಿ, ಹೊಸ ಸಂಕರ ತಳಿಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಹುದು. ಕೆಂಪು, ಹಳದಿ, ಮರೂನ್, ಬಿಳಿ, ಗುಲಾಲಿ ಮತ್ತು ಈ ಬಣ್ಣಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ನಳನಳಿಸುವ ದಾಸವಾಳಗಳು ಲಭ್ಯ. ಗಾಢ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ದಾಸವಾಳದ ಬಳಕೆ ದೇವತಾರಾಧನೆಗೆ ಜಾಸ್ತಿ. ದುರ್ಗೆ ಹಾಗೂ ಕಾಳಿಯ ಪೂಜೆಗೆ ಕೆಂಪು ದಾಸವಾಳ ಬೇಕೇಬೇಕು. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ತುಲಸಿಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ತುಳಸಿ ಬೆಳೆಸಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡುವ ಬಹುಪಾಲು ಕುಟುಂಬಗಳು ದಾಸವಾಳ ಗಿಡಗಳನ್ನೂ ಬೆಳೆಸಿರುವುದು ವಾಡಿಕೆ.
ಅಲಂಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ದಾಸವಾಳ: ಅಲಂಕಾರ ಪರಿಣತರು ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ದಾಸವಾಳವನ್ನು ಹೊಸ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲು ಶುರು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಮದುವೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರದ ಕೆಲಸ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹರ್ಕಿರತ್ ಚೌಧರಿ ಭೋಜನದ ಮೇಜಿನ ಅಲಂಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ವಿವಿಧ ಹೂಗಳ ಜೊತೆಗೆ ದಾಸವಾಳವನ್ನು ಬಳಸುವ ನಮೂನೆ ವಿನೂತನ. “ದಾಸವಾಳ ಹೂಗಳು ಬೆಳಗ್ಗೆ ಅರಳಿ ಸಂಜೆ ಬಾಡುತ್ತವೆ. ಇದರ ಮೊಗ್ಗುಗಳನ್ನು ಮುಂಜಾನೆ ಕೊಯ್ಯಬೇಕು. ಅವನ್ನು ಒಂದು ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಕವರಿನಲ್ಲಿ ಹಾಕಿ, ಫ್ರಿಜ್ನಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕು. ರಾತ್ರಿ ಭೋಜನ ಬಡಿಸುವ ಮುನ್ನ, ಈ ಮೊಗ್ಗುಗಳನ್ನು ಹೂಗಳ ಜೋಡಣೆಯಲ್ಲಿ ಇಡಬೇಕು. ಅತಿಥಿಗಳು ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ, ಈ ಮೊಗ್ಗುಗಳು ಅರಳುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಅದೊಂದು ಆಹ್ಲಾದದಾಯಕ ಅನುಭವ” ಎಂದು ಹರ್ಕಿರತ್ ತಮ್ಮ ವಿನೂತನ ಬಳಕೆಯ ಗುಟ್ಟನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲೇ ದಾಸವಾಳದ ಸುಮಾರು ೭೦ ತಳಿಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ತಳಿಗಳ ಹೂಗಳು ತಿನ್ನಲು ಯೋಗ್ಯ. ಹೈಬಿಸ್ಕಸ್ ರೋಸಾ – ಸೈನೆನ್ಸಿಸ್ ತಳಿ ಜನಪ್ರಿಯ. ಇದರ ಮೂಲ ಚೀನಾ ದೇಶವಾದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಚೈನಾ ರೋಸ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇದರ ಹೆಸರು ಗುಧಾಲ್. ಇದು ಮಲೇಷ್ಯಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೂ.
ಉತ್ತರಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕರಾವಳಿಯ ಪಟ್ಟಣ ಕುಮಟಾದಿಂದ ಜೋಗ ಜಲಪಾತಕ್ಕೆ, ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟದ ಘಾಟಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ೨೦೬ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆದ್ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಹೋಗುತ್ತಿರುವಾಗ, ಮಲೆಮನೆ ಘಾಟಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಗಡಿಯ ಹತ್ತಿರ ಆ ಹೆದ್ದಾರಿ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಒಂದೆಡೆ “ಕತ್ಲೆಕಾನ್” ಎಂಬ ಫಲಕವಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಇಳಿದರೆ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಅಡಿಕೆ ತೋಟಗಳು. ಅವನ್ನು ದಾಟಿ ನಡೆದು, ಒಳಕ್ಕೆ ಸಾಗಿದರೆ, ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ ದಟ್ಟವಾದ ಪುರಾತನ ಅರಣ್ಯ – ಅದುವೇ ಕತ್ಲೆಕಾನ್. (ಉತ್ತರಕನ್ನಡದ ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಕಾನ್ ಎಂದರೆ ಪವಿತ್ರವನ)
ಉತ್ತರಕನ್ನಡದ ಸಿದ್ಧಾಪುರ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿರುವ ಆ ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೨೫ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್. ಹತ್ತಿರದಲ್ಲೇ ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ ಶರಾವತಿ ನದಿ. ಅಲ್ಲಿನ ಸಸ್ಯವೈವಿಧ್ಯ ಕಳೆದ ಹತ್ತು ಲಕ್ಷ ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗಿಯೇ ಇಲ್ಲ!
ಯಾಕೆಂದರೆ, ಈ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ರಕ್ಷಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯದ ದೇವರನ್ನು ಆರಾಧಿಸಿದ್ದಾರ ಅಲ್ಲಿನ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಜನರು. ಎಂ.ಡಿ. ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರನ್, ಪ್ರೊಫೆಸರ್, ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ಇಕಲಾಜಿಕಲ್ ಸೈನ್ಸಸ್, ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ನಾನ ಸಂಸ್ಥೆ, ಬೆಂಗಳೂರು – ಇವರು ಕಳೆದ ೩೦ ವರುಷಗಳಿಂದ ಕತ್ಲೆಕಾನ್ ಎಂಬ ಈ ನಿಗೂಢ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಅಮೂಲ್ಯ ಸಸ್ಯಸಂಪತ್ತಿನ ಇಂತಹ ಅರಣ್ಯ ಉಳಿದಿರುವುದೇ ವಿಸ್ಮಯ.