೬೨.ಭಾರತೀಯ ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆಯ ಜಾಲ ಒಂದು ವಿಸ್ಮಯ
ಭಾರತೀಯ ಸಂವಹನ ಜಾಲದ ಬೆನ್ನೆಲುಬು ಭಾರತೀಯ ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆ. ಕಳೆದ ೧೫೫ ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ ಇಲಾಖೆ ಇದು.

ಭೌಗೋಳಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಮತ್ತು ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವ ಗ್ರಾಹಕರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆಯ ಜಾಲ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡದು. ೧೫ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೪೭ರಂದು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಿದಾಗ, ಭಾರತದಲ್ಲಿದ್ದ ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೨೩,೩೪೪. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಗಳು ನಗರಗಳು ಹಾಗೂ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಇದ್ದವು.

ಅನಂತರ ೭೦ ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧,೫೫,೦೦೦ ದಾಟಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೧,೪೦,೦೦೦ ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಗಳು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿವೆ.

೫.೭ ಲಕ್ಷ ಅಂಚೆ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ದಿನದಿನವೂ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿ, ವಾಹನಗಳು, ರೈಲುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಮಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಗಿಸಿ ದೇಶದ ಮೂಲೆಮೂಲೆಗೂ ತಲಪಿಸುವುದೇ ಒಂದು ವಿಸ್ಮಯ.

೬೦.ಜಗತ್ತಿಗೆ ಭಾರತದ ಕೊಡುಗೆ: ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಡ್ರಗ್ ಡಿಸ್ಕವರಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್
ಭಾರತದ ವೈಜ್ನಾನಿಕ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಂಶೋಧನಾ ಮಂಡಲಿ (ಸಿಎಸ್‌ಐಆರ್) ಓಪನ್ ಸೋರ್ಸ್ ಡ್ರಗ್ ಡಿಸ್ಕವರಿ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್ ಎಂಬ ವಿಶೇಷ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮನ್ನು ಶುರು ಮಾಡಿದೆ. ಜಗತ್ತಿನ ಬಡ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ದೇಶಗಳ ಜನರಿಗೆ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗದವರಿಗೆ ಕೈಗೆಟಕುವ ದರಗಳಲ್ಲಿ ಔಷಧಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶ.

ಕ್ಷಯ ಮತ್ತು ಮಲೇರಿಯಾ ಇತ್ಯಾದಿ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಜನರನ್ನು ಬಾಧಿಸುವ ರೋಗಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಮತ್ತು ಅಗ್ಗದ ದರದ ಔಷಧಿ ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸಾ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಶೋಧಿಸುವ ಬಗೆಗಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಜಗತ್ತಿನ ಪ್ರತಿಭಾವಂತರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ವೇದಿಕೆಯೊಂದನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದೇ ಈ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮಿನ ಪ್ರಧಾನ ಉದ್ದೇಶ.

ಈಗಾಗಲೇ ಸಾಫ್ಟ್-ವೇರ್ ಮತ್ತು ಹ್ಯೂಮನ್ ಜೀನೋಮ್ ಸೀಕ್ವೆನ್ಸಿಂಗ್ ಇಂತಹ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿಯ ಜಾಗತಿಕ ಸಹಯೋಗದ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮುಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಡ್ರಗ್ ಡಿಸ್ಕವರಿ ಬಗ್ಗೆ ಇಂತಹ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್ ಮೊದಲಾಗಿ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡದ್ದು ಭಾರತದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆ.

ಫೋಟೋ: ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಚಿತ್ರ

೫೮.ವಿಶ್ವಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಭಾರತದ ಐಐಟಿಗಳು
ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ (ಐಐಟಿ) - ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಈ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವಮಾನ್ಯತೆ ಗಳಿಸಿವೆ.

ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಬಲ್ಲ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಮತ್ತು ತರಬೇತಾದ ವಿಜ್ನಾನಿಗಳು ಮತ್ತು ಇಂಜಿನಿಯರುಗಳ ದೊಡ್ಡ ತಂಡವನ್ನು ಹೊಂದಬೇಕೆಂಬ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಐಐಟಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.

ಈಗ ಮುಂಬೈ, ಢೆಲ್ಲಿ, ಕಾನ್ಪುರ, ರೂರ್ಕಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಹದಿನಾರು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಐಐಟಿಗಳಿವೆ. ಯಾವುದೇ ಐಐಟಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆಯಬೇಕು ಎಂಬುದೇ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಅಥವಾ ವಿಜ್ನಾನಿ ಆಗಬೇಕೆಂದು ಕನಸು ಕಾಣುವ ಬಹುಪಾಲು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಬಯಕೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಐಐಟಿ-ಜೀ ಅಂದರೆ ಐಐಟಿ - ಜಾಯಿಂಟ್ ಎಂಟ್ರೆನ್ಸ್ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಬೇಕು.   

ಫೋಟೋ: ಐಐಟಿ, ಢೆಲ್ಲಿ

೫೬.ಜಗದ್ವಿಖ್ಯಾತ ಸಿಟಿ ಮೊಂಟೆಸ್ಸೊರಿ ಶಾಲೆ, ಲಕ್ನೋ
ಡಾ. ಜಗಧೀಶ್ ಗಾಂಧಿ ೧೯೫೯ರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಐದು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಿಟಿ ಮೊಂಟೆಸ್ಸೊರಿ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಲಕ್ನೋದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇದೀಗ ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಶಾಲೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದೆ. ಇದರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೪೭,೦೦೦! ಈ ಶಾಲೆಯ ಕ್ಲಾಸ್-ರೂಮುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೧,೦೦೦ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿವೆ ೩,೭೦೦ ಕಂಪ್ಯೂಟರುಗಳು. ಇಲ್ಲಿನ ಶಿಕ್ಷಕರು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯ  ಸಂಖ್ಯೆ ೩,೮೦೦.

ತಮ್ಮ ಶಾಲೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಐಕ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆಂಬುದು ಡಾ. ಜಗಧೀಶ್ ಗಾಂಧಿ ಅವರ ಕನಸಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ ಈ ಶಾಲೆಗೆ ಯುನೆಸ್ಕೋ ಶಾಂತಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪುರಸ್ಕಾರ ಲಭಿಸಿತು. ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಈ ಪುರಸ್ಕಾರ ಗಳಿಸಿದ ಶಾಲೆ ಇದೊಂದೇ ಆಗಿದೆ.