ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಅದ್ಭುತ ಜ್ನಾನ: 64 ಕಲೆಗಳು

"ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಜ್ನಾನ ಖಜಾನೆ: 64 ಕಲೆಗಳು” ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಆ ಕಲೆಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಭಾರತೀಯರು ಯಾಕೆ ಅಭಿಮಾನ ಪಡಬೇಕು? ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಆ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಅಧಿಕೃತ ಮೂಲಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ 64 ಕಲೆಗಳನ್ನು ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ.
 
(1)ಸಂಗೀತ ವಿದ್ಯಾ (ಸಂಗೀತ ವಿದ್ಯೆ - ಸೂತ್ರಗಳ ಅನುಸಾರ ಏಳು ಸ್ವರಗಳು, ಷಡ್ಜ, ರಿಷಭ, ಗಾಂಧಾರ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಳವಾದ ಜ್ನಾನ)
(2) ವಾದ್ಯ ವಿದ್ಯಾ (58 ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳ ವಾದನ ಕಲೆ)
(3) ನೃತ್ಯ ವಿದ್ಯಾ (32 ವಿಧಗಳ ನೃತ್ಯಗಳು)
(4) ಅಲೇಖ ವಿದ್ಯಾ (ಚಿತ್ರ ಕಲೆ)
(5) ವಿಶ್ಶಕ  ಚೇದ್ಯಂ ವಿದ್ಯಾ (ಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಹಚ್ಚಲು ವಿವಿಧ ವಿನ್ಯಾಸದ ತಿಲಕಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಕಲೆ)
(6) ತಂಡುಲ ಕುಸುಮ ಬಲಿ ವಿಕಾರ (ಅಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ಹೂಗಳಿಂದ ಪೂಜಾ ಸ್ಥಳ ಅಲಂಕರಿಸುವಕಲೆ - ಮಂಡಲ ರಚನೆ)
(7) ಪುಷ್ಪಸ್ತರಣ (ಮನೆ ಮತ್ತು ಕೋಣೆಗಳನ್ನು ಹೂವಿನಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವ ಕಲೆ)
(8) ದಶನ ವಸನಾಂಗ ರಾಗ (ಹಲ್ಲು, ಬಟ್ಟೆ ಹಾಗೂ ಶರೀರದಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣದಿಂದ ಚಿತ್ರ ಬಿಡಿಸುವ ಕಲೆ)
(9) ಮಣಿಭೂಮಿಕ ಕರ್ಮ (ಗೊಂಬೆಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ, ತಯಾರಿ ಮತ್ತು ಅವನ್ನು ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವ ಕಲೆ)
(10) ಶಯನ ರಚನಂ (ಹಾಸಿಗೆ ಮತ್ತು ಮಂಚ ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆ)
(11) ಉದಕ ವಾದ್ಯ (ನೀರು ತುಂಬಿದ ಪಾತ್ರೆಯಿಂದ ಸಂಗೀತ ನುಡಿಸುವ ಕಲೆ - ಜಲತರಂಗ)
(12) ಉದಕ ಘಟ (ನೀರನ್ನು ಚಿಮ್ಮಿಸುವ ಕಲೆ - ಜಲಸ್ತಂಭ)
(13) ಚಿತ್ರಾಸ್ಚ್ಯ ಯೋಗ (ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯ, ಔಷಧಿ ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಗಳಿಂದ ಆರೋಗ್ಯವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ದುರ್ಬಲ, ರೋಗಿ, ಹುಚ್ಚನಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸುವ ಕಲೆ)
(14) ಮಾಲ್ಯ ಗ್ರಟನ ವಿಕಲ್ಪ (ಹೂಮಾಲೆಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸುವ ಕಲೆ)
(15) ಶೇಖರಕಾಪೀಡ ಯೋಜನ (ತಲೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವ ಮತ್ತು ಮುಕುಟ ಜೋಡಿಸುವ ಕಲೆ - ಶಿರಾಲಂಕಾರ)
(16) ನೇಪಥ್ಯ ಪ್ರಯೋಗ (ತನ್ನ ಹಾಗೂ ಇತರರ ಗುರುತು ಪತ್ತೆಯಾಗದಂತೆ ಉಡುಪು ಧರಿಸುವ ಕಲೆ - ಮಾರುವೇಷ)
(17) ಕರ್ಣ ಪತ್ರ ಭಂಗ (ಕಿವಿಯ ಓಲೆ ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆ - ದಂತ, ಚಿನ್ನ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ)
(18) ಸುಗಂಧ ಯುಕ್ತಿ (ಪರಿಮಳ ದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆ)
(19) ಭೂಷಣ ಯೋಜನ (ಆಭರಣಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸುವ, ತಯಾರಿಸುವ ಹಾಗೂ ಧರಿಸುವ ಕಲೆ)
(20) ಇಂದ್ರಜಾಲ (ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ಕಲೆ)
(21) ಕೌಕುಮಾರ (ದುರ್ಬಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಆರೋಗ್ಯವಂತ ಪೌರುಷವಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸುವ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡುವ ಕಲೆ)
(22) ಹಸ್ತಲಾಘವಂ (ಕೈಚಳಕ ಮಾಡುವ ಕಲೆ)
(23) ವಿಚಿತ್ರ ಶಾಖಾಯೂಷ ಭಕ್ಶ್ಯ ವಿಕಾರ ಕ್ರಿಯಾ (ತರಕಾರಿಗಳಿಂದ ವಿವಿಧ ರುಚಿಕರ ಭಕ್ಷ್ಯ ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆ)
(24) ಪಾನಕ ರಸ ರಾಗಾಸವ ಯೋಜನಾ (ಸ್ವಾದಿಷ್ಟ ಪಾನೀಯ ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆ)
(25) ಸೂಚಿ ವಾಪ ಕರ್ಮ (ವಸ್ತ್ರವಿನ್ಯಾಸ, ಸೂಜಿಯಿಂದ ಹೊಲಿಯುವ ಮತ್ತು ನೇಯ್ಗೆ ಕಲೆ)
(26) ಸೂತ್ರ ಕ್ರೀಡಾ (ಕಸೂತಿಕಲೆ ಮತ್ತು ಗೊಂಬೆಯಾಟ)
(27) ವೀಣಾ ಡಮರುಕ ವಾದ್ಯ ವಿದ್ಯಾ (ವೀಣೆ/ ತಂತಿವಾದ್ಯ ಮತ್ತು ಡಮರು/ ಚರ್ಮವಾದ್ಯ ನುಡಿಸುವ ಕಲೆ)
(28) ಪ್ರಖೀಲಿಖ (ಒಗಟುಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಮತ್ತು ಪರಿಹರಿಸುವ ಕಲೆ ಹಾಗೂ ಗಾದೆಗಳ ಜ್ನಾನ)
(29) ಪ್ರತಿಮಾಲಾ (ಶ್ಲೋಕಗಳಿಂದ ಅಂತಾಕ್ಷರಿ ಆಡುವ ಕಲೆ)  
(30) ದುರ್ವಾಚಕ ಯೋಗ (ತರ್ಕಗಳಲ್ಲಿ ಇತರರು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವಾದ ಪದಗಳ ಬಳಕೆಯ ಕಲೆ)
(31) ಪುಸ್ತಕ ವಾಚನ
(32) ನಾಟಿಕಾಖ್ಯಾಯಿಕ ದರ್ಶನ (ಕಿರುನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರ ಮಾಡುವ ಮತ್ತು ಕಥೆ ಹೇಳುವ ಕಲೆ)
(33) ಕಾವ್ಯ ಸಮಸ್ಯಾ ಪೂರಣ (ದತ್ತ ಪದಗಳಿಂದ ಅರ್ಥಭರಿತ ಕವನ ರಚಿಸುವ ಕಲೆ)
(34) ಪಟ್ಟಿಕಾ ವೀತ್ರ ವನ ವಿಕಲ್ಪ (ಬೆತ್ತ ಮತ್ತು ಬಿದಿರಿನಿಂದ ಪೀಠೋಪಕರಣ ವಿನ್ಯಾಸ ಹಾಗೂ ತಯಾರಿಸುವ ಕಲೆ)
(35) ತಕ್ಷ ಕರ್ಮ (ಚಿನ್ನ, ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಮರದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ತಾರ ಕೆತ್ತುವ ಕಲೆ)
(36) ತಾಕ್ಷನ (ಮರಗೆಲಸದ ಕಲೆ)
(37) ವಾಸ್ತು ವಿದ್ಯಾ (ಕಟ್ಟಡಗಳ ಸ್ಥಳ, ರಚನೆ, ದಿಕ್ಕು, ವಸ್ತುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಾಸ್ತು ಜ್ನಾನ ಮತ್ತು ಕಟ್ಟಡ ವಿನ್ಯಾಸ/ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಲೆ)
(38) ರೂಪ್ಯ ರತ್ನ ಪರೀಕ್ಷಾ (ರತ್ನ ಮತ್ತು ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಮಣಿ ಹಾಗೂ ನಾಣ್ಯಗಳ ಪರೀಕ್ಷಾ ಕಲೆ)
(39) ಧಾತು ವಿದ್ಯಾ (ಖನಿಜಗಳ ಮಿಶ್ರಣ ಜ್ನಾನ - ಲೋಹವಿಜ್ನಾನ)
(40) ಮಣಿ ರಾಗ ಜ್ನಾನ (ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಮಣಿಕಲ್ಲುಗಳ ಜ್ನಾನ - ಅವುಗಳ ಬಣ್ಣಗಳು ಮತ್ತು ಗನಿಗಳ ಜ್ನಾನ)
(41) ವೃಕ್ಷಾಯುರ್ವೇದ ಯೋಗ (ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯಗಳಿಂದ ಔಷಧಿ ತಯಾರಿಸುವ ಹಾಗೂ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡುವ ಕಲೆ)
(42) ಮೇಷ ಕುಕ್ಕುಟ ಲಾವಕ ಯುದ್ಧ ವಿಧಿ (ಟಗರು, ಕೋಳಿ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕಿಗಳಿಗೆ ಕಾದಾಟಕ್ಕಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಕಲೆ)
(43) ಶುಕ ಸಾರಿಕಾ ಪ್ರಲಾಪನ (ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಗಿಳಿಗಳಿಗೆ ಸಂಭಾಷಣೆ ಕಲಿಸುವ ಕಲೆ)
(44) ಉತ್ಸಾದನ, ಸಂವಾಹನ, ಕೇಶ ವರ್ಧನ ಕೌಶಲ (ತಲೆ ಮತ್ತು ದೇಹಕ್ಕೆ ಕೈ/ ಕಾಲುಗಳಿಂದ ಮಸಾಜ್ ಮಾಡುವ ಕಲೆ)
(45) ಅಕ್ಷರ ಮುಷ್ಟಿಕಾ ಕಥನ (ಪದಗಳ ಸರಣಿಯ ಅರ್ಥ ತಿಳಿಯುವ ಕಲೆ)
(46) ಮ್ಲೇಚ್ಛಿತ ವಿಕಲ್ಪ (ವಿವಿಧ ಭಾಷೆಗಳ ರಹಸ್ಯ/ ಸಂಕೇತ ಪದಗಳ ಜ್ನಾನ)  
(47) ದೇಶ ಭಾಷಾ ಜ್ನಾನ (ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಗಳ ಜ್ನಾನ)
(48) ಪುಷ್ಪ ಶಕಟಿಕಾ (ವಿವಿಧ ವಿನ್ಯಾಸದ ವಾಹನ ಮತ್ತು ಗಾಡಿ ತಯಾರಿಸುವ/ ಹೂಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುವ ಕಲೆ)
(49) ನಿಮಿತ್ತ ಜ್ನಾನ (ಶುಭ ಮತ್ತು ಅಶುಭ ಶಕುನಗಳ ಹಾಗೂ ಸಮಯದ ಜ್ನಾನ)
(50) ಯಂತ್ರ ಮಾತೃಕಾ (ಜಲಸಾರಿಗೆ ವಾಹನಗಳ/ ಯುದ್ಧ ಯಂತ್ರಗಳ, ಇತರ ಯಂತ್ರಗಳ ತಯಾರಿ ಕಲೆ)
(51) ಧಾರಣ ಮಾತೃಕಾ (ಅಷ್ಟಾವಧಾನ ಮತ್ತು ಶತಾವಧಾನ ಕಲೆ)
(52) ಸಂಪಾತ್ಯಾ (ಇನ್ನೊಬ್ಬರು ಹೇಳಿದ ಕಾವ್ಯ/ ಶ್ಲೋಕ ಕೇಳಿ ಅದನ್ನೇ ಹೇಳುವ ಕಲೆ)
(53) ಮಾನಸಿ (ಪರರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೇನಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯುವ/ ಶಬ್ದಗಳಿಂದ ಅರ್ಥಭರಿತ ವಾಕ್ಯ ರಚಿಸುವ ಕಲೆ)
(54) ಕಾವ್ಯ ಕ್ರಿಯಾ (ಕಾವ್ಯ - ಶೃಂಗಾರ ಕಾವ್ಯ ಸಹಿತ - ರಚಿಸುವ ಕಲೆ)
(55) ಅಭಿದಾನ ಕೋಶ ಛಂದೋ ಜ್ನಾನ (ಶಬ್ದಕೋಶ, ಏಕಾಕ್ಷರ ಕೋಶ ಮತ್ತು ಛಂದಸ್ಸು ಶಾಸ್ತ್ರ ಜ್ನಾನ)
(56) ಕ್ರಿಯಾ ಜ್ನಾನ (ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ/ ಸಮಾರಂಭ ಯೋಜಿಸುವ ಕಲೆ)
(57) ಚಲಿತಕ ಯೋಗ (ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗೆ ಗೊಂದಲ ಮಾಡಿ ಅಥವಾ ಮೋಸದಿಂದ ಜೂಜಿನಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲುವ ಕಲೆ)
(58) ವಸ್ತ್ರಗೋಪನ (ಚಂದ ಕಾಣುವಂತೆ ಉಡುಪು ಧರಿಸುವ ಕಲೆ)
(59) ದ್ಯೂತ ವಿಶೇಷ (ವಿವಿಧ ಜೂಜಿನ ಆಟಗಳನ್ನು ತಿಳಿದಿರುವುದು)
(60) ಆಕರ್ಷಕ ಕ್ರೀಡಾ (ಸ್ತಂಭೀಕರಣ, ವಶೀಕರಣ, ಆಕರ್ಷಣಗಳ ಜ್ನಾನ)
(61) ಬಾಲ ಕ್ರೀಡಾ (ಮಕ್ಕಳ ಆಟಗಳ ಜ್ನಾನ)
(62) ವೈನಕೀಯ ವಿದ್ಯಾ (ಈಗಿರುವ ಸ್ಥಳದಿಂದ ತಾನು ಇಚ್ಛಿಸಿದ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ತಕ್ಷಣವೇ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳುವ ಜ್ನಾನ. ಉದಾ: ಜಲಪ್ಲವನ ಅಥವಾ ಪಾದುಕಾ ಸಿದ್ಧಿ)
(63) ವೈಜಯಿಕೀಯ ವಿದ್ಯಾ (ಯಾವುದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎದುರಾಳಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಜಯ ಗಳಿಸುವ ಕಲೆ)
(64) ವ್ಯಾಯಾಮಿಕೀಯ ವಿದ್ಯಾ (ಯೋಗಾಸನಗಳ ಜ್ನಾನ)

(ಮಾಹಿತಿ: ವಿವಿಧ ಮೂಲಗಳಿಂದ. ಗಮನಿಸಿ: ಯಜುರ್ವೇದ, ಶುಕ್ರ ನೀತಿ, ಚಾಂದ್ಯೋಕ್ತ ಉಪನಿಷತ್, ಶ್ರೀ ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ, ಶ್ರೀ ಲಲಿತಾ ಸಹಸ್ರನಾಮ ಇತ್ಯಾದಿ ಮೂಲಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ 64 ಕಲೆಗಳ ಪ್ರಸ್ತಾಪ/ ವಿವರಣೆಗಳು ಇವೆ. ಆ ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿರುವ ಹೆಸರು ಹಾಗೂ ವಿವರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಕಂಡು ಬರಬಹುದು. ಈ 64 ಕಲೆಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, 4 ವೇದಗಳು, 4 ಉಪವೇದಗಳು ಮತ್ತು 6 ವೇದಾಂಗಗಳ ಸಹಿತವಾದ 14 ವಿದ್ಯೆಗಳೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಅಗಾಧ ಜ್ನಾನ ಖಜಾನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿವೆ.)
ಫೋಟೋ: ಎಲ್ಲ 64 ಕಲೆಗಳ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಚಿತ್ರಗಳು … ಕೃಪೆ: ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್.ಕೋಮ್